❓ Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin tənzimlənməsində vasitəçi olmaq Qərb üçün niyə bu qədər əhəmiyyətlidir?
Sualı Bakhram Ahmedov ünvanlayıb.
İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin tənzimlənməsi və sülh müqaviləsinin imzalanması üçün gözəl fürsət yaranıb. Azərbaycan işğal altındakı torpaqların böyük hissəsini tam nəzarətə götürüb. Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdirildiyi ərazidə nəzarətin bərpası, böyük ehtimalla, hərbi əməliyyatlar olmadan təmin ediləcək. Başqa sözlə, Üçüncü Qarabağ Müharibəsi tamamilə istisna olunur.
Sülh müqaviləsində vasitəçi olmaq, həm də şərtlərin müəyyənləşdirilməsi prosesində iştirak etmək deməkdir. Vasitəçi isə, təbii olaraq, şərtlərin ona uyğun olmasını istəyir.
Aydın məsələdir, bu gün sülh müqaviləsi imzalansa belə, Qarabağdakı erməni etnik azlığının Azərbaycan cəmiyyətinə reinteqrasiyası üçün müəyyən vaxt lazımdır və bu vaxt ərzində işlər görülməli, layihələr icra olunmalıdır. Vasitəçi niyyəti ilə çıxış edən tərəflərin bu proseslə bağlı öz planları var. Bu planların icrası üçün vasitəçinin prosesdə birbaşa iştirakı vacibdir.
Məsələn, hazırda Rusiya sülhməramlı missiya formatında atəşkəsin təminatçısı rolunu üzərinə götürüb. Avropa İttifaqı iki ölkə arasında toqquşmaların qarşısını almaq üçün müşahidəçi missiya formatını irəli sürüb. Bu təklifi Ermənistan hökuməti qəbul edib. Amerikanın təklifləri, hələ ki, tam aydın olmasa da, o da vasitəçi olacağı təqdirdə fərqli formatda prosesdə birbaşa iştirak edəcək.
Sülh müqaviləsinin imzalanması prosesində vasitəçi olan tərəf hər hansı şəkildə qüvvələrini və ya əməkdaşlarını regionda yerləşdirəcək. Bu isə onların regiondakı proseslərə nəzarət imkanlarını artıracaq.
Böyük güclərin Cənubi Qafqaza yönəlməsinin səbəbləri:
Cənubi Qafqaz enerji resursları ilə zəngindir. Enerji təhlükəsizliyi isə, həmişə olduğu kimi ən vacib məsələlərdəndir;
Cənubi Qafqaz üç böyük güclə - Rusiya, Türkiyə və İranla həmsərhəddir. Cənubi Qafqazda olmaq, təkcə bu ölkələrdə yox, həm də Yaxın Şərqdəki prosesləri daha yaxşı "görmək" deməkdir;
Cənubi Qafqaz "Bir kəmər, bir yol" layihəsinin üzərində yerləşir. Çin bu layihə ilə dünyanın yeni lideri ola bilər. Qərb bu yolda nəzarəti tam ələ keçirmək niyyətindədir. Son dövrlərdə Cənubi Qafqazla yanaşı, Mərkəzi Asiyada yaşanana maraqlı siyasi proseslərin əsas səbəblərindən biri "Bir kəmər, bir yol" layihəsidir;
Rusiya uzun illərdən sonra ilk dəfə Cənubi Qafqaza nəzarəti itirə bilər. Ukraynadakı müharibədən sonra sərhəddən kənardakı mövqeləri nisbətən zəifləyən Rusiyanı regiondan kənarlaşdırmaq üçün ən asan yol Azərbaycan və Ermənistan arasında vasitəçi funksiyasına yiyələnməkdir.
Səbəblər siyahısını uzatmaq olar. Qısaca, onu bildirmək lazımdır ki, geosiyasi vəziyyətdəki dalğalanmalar bütün qüvvələri hərəkətə gətirib. Proseslərin gedişində hər tərəf mümkün qədər qazanclı çıxmaq istəyir. Cənubi Qafqazdakı proseslərə diqtə etmək və regionu Rusiyadan "qoparmaq" isə Qərbin əsas məqsədlərindən sayılır.